Ein Cynnydd

Bwrdd Cyflawni Cynyddu Gwaith Atal

Nod y gwaith hwn yw adeiladu ar yr ymagweddau partneriaeth cydgysylltiedig a ddatblygwyd yn rhan o'r ymateb i bandemig Covid-19 a chymhwyso'r un egwyddorion i ymwreiddio gwaith atal a lleihau annhegwch; rhoddir sylw manwl i ddechrau ar gynyddu nifer y plant sy'n cael eu brechu a nifer y bobl sy'n manteisio ar gynlluniau sgrinio coluddion, ynghyd â chamau a ddiffiniwyd yn y cynllun Symud Mwy Bwyta’n Iach. Bydd hyn yn cyfrannu at waith i fynd i’r afael ag annhegwch iechyd a bydd ffocws penodol ar weithio gyda’n cymunedau mwyaf difreintiedig /grwpiau economaidd-gymdeithasol mwyaf difreintiedig, a grwpiau oedran neilltuol, i sicrhau ein bod yn cyrraedd y cymunedau mwyaf anghenus, neu'r cymunedau hynny lle mae'r nifer sy'n manteisio ar ddarpariaeth yn isel ar hyn o bryd. Mae’r Bwrdd yn gweithio ar draws Caerdydd a Bro Morgannwg. Bydd y gwaith hwn yn cyfrannu at yr Amcanion Llesiant i greu Bro sy'n fwy iach ac egnïol a Bro sy'n fwy cyfartal a chysylltiedig.

Ceir rhagor o wybodaeth am y Bwrdd Cynyddu Gwaith Atal ar Wefan y BGC.

Cynllun Symud Mwy, Bwyta’n Iach

Datblygwyd y Cynllun Symud Mwy, Bwyta’n Iach mewn partneriaeth â Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus Bro Morgannwg, Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus Caerdydd a Bwrdd Partneriaeth Rhanbarthol Caerdydd a’r Fro ac mae’n cyd-fynd â gofynion Strategaeth Llywodraeth Cymru Pwysau Iach: Cymru Iach Strategaeth Cymru Iach. 

Mae Caerdydd a Bro Morgannwg wedi cyflwyno'r Fframwaith Bwyd Da a Symud, wedi'i lunio gan fewnwelediadau o'r gweithdai Symud Mwy, Bwyta'n Dda. Mae'r strategaeth hon wedi'i diweddaru yn canolbwyntio ar weithredu ar y cyd i greu newid ystyrlon mewn cymunedau, ysgolion, gweithleoedd, a'r amgylchedd.

Uchafbwyntiau Allweddol:

Adeiladu ar Symud Mwy, Bwyta'n Dda: Hyrwyddo gweledigaeth a rennir i feithrin amgylcheddau sy'n hyrwyddo dewisiadau bwyd da a ffyrdd o fyw egnïol i bawb.

Gweithredu Cydweithredol: Datblygu Cynlluniau Gweithredu bob dwy flynedd i sbarduno cynnydd ac ysbrydoli newid.

Dull System Gyfan: Partneriaeth ar draws sectorau i fynd i'r afael â'r ffactorau ehangach sy'n dylanwadu ar fywydau pobl yng Nghaerdydd a'r Fro.

Tîm Iechyd Cyhoeddus Caerdydd a'r Fro sy'n arwain y gwaith hwn, ac mae rhagor o wybodaeth am Symud Mwy, Bwyta’n Iach ar gael ar y wefan Symud Mwy, Bwyta'n Iach.

Bwyd y Fro

Partneriaeth yw Bwyd o Fro o unigolion, grwpiau cymunedol, sefydliadau a busnesau ymroddedig sy'n cydweithio i adeiladu system fwyd ffyniannus, iach a chynaliadwy yn y Fro.

Mae'r bartneriaeth wedi nodi tri maes â blaenoriaeth er mwyn symud bwyd yn dda ym Mro Morgannwg: Pryd da o fwyd i bawb, bob dydd; Busnesau bwyd lleol ffyniannus sy'n cael eu cefnogi a'u gwerthfawrogi; a Meddwl yn fyd-eang, bwyta'n lleol.

Mae camau a amlinellir yng Nghynllun Gweithredu Bwyd y Fro i hyrwyddo tri maes blaenoriaeth allweddol y bartneriaeth yn cefnogi gwaith i fynd i'r afael â'r newid hinsawdd, gwarchod ein hamgylchedd lleol a sicrhau bod gan bawb fynediad at fwyd da, gan helpu i fynd i'r afael â materion yn gysylltiedig â thyfu, cynhyrchu a chaffael bwyd, diffyg diogeledd bwyd a mynediad at fwyd yn lleol. Bydd y gwaith hwn yn cefnogi pob un o'n tri Amcan Llesiant.

Mae’r bartneriaeth wedi croesawu cyllid gan Lywodraeth Cymru a fydd yn cael ei ddefnyddio i ddatblygu’r bartneriaeth a chynnal ymchwil i rai o’r bylchau o ran prosiectau sy’n mynd i’r afael â thlodi bwyd, lle mae angen mwy o wytnwch ac ar gyfer materion sy’n benodol i’r Fro wledig. Mae’r bartneriaeth hefyd yn bwriadu gwneud cais am Wobr Arian Mannau Bwyd Cynaliadwy yn 2024-25, a sicrhau ei safle fel un o ddwy yn unig yng Nghymru i dderbyn y wobr hon.

Fel rhan o’r gwaith i wella gweithgareddau diwylliannol mae cyllid hefyd wedi’i sicrhau ar gyfer cynllun peilot ar gyfer llwybr bwyd yn 2023. Ceir rhagor o wybodaeth am y bartneriaeth yma.

Mynd i'r Afael â Newid yn yr Hinsawdd ym Mro Morgannwg

Mae'r amgylchedd lleol a'r byd naturiol yn asedau enfawr i'r Fro gyda 60 cilomedr o lwybr arfordirol, cefn gwlad a pharciau gwledig hardd ac economi amaethyddol sylweddol. Fodd bynnag, mae newid yn yr hinsawdd yn rhoi pwysau ar yr amgylchedd wrth i ni gydbwyso ein lles economaidd, cymdeithasol a diwylliannol gan sicrhau ein bod yn parchu'r amgylchedd a natur.

Mae'r Siarter yn adeiladu ar y camau a gymerwyd eisoes i ddiogelu a gwella amgylchedd y Fro ers y datganiad Argyfwng Hinsawdd yn 2019. 

Mae Cynllun Llesiant BGC Bro Morgannwg 2023-28 yn cynnwys yr amcan 'Fro mwy gwydn a gwyrdd'. Er mwyn cefnogi'r amcan hwn, ym mis Ebrill 2025, lansiodd partneriaid y BGC y Siarter Argyfwng Hinsawdd a Natur newydd, gan fynd i'r afael â'r angen brys i fynd i'r afael â'r argyfyngau sy'n gysylltiedig â newid hinsawdd a cholli natur gyda'i gilydd. Gan gydnabod na ellir datrys un heb y llall, mae'r Siarter newydd yn adlewyrchu'r ymrwymiadau y mae pob partner wedi cytuno arnynt fel rhan o'n Cynllun Llesiant.

Mae'r Siarter yn nodi cyfres o ymrwymiadau allweddol i bartneriaid BGC, o fewn eu sefydliadau eu hunain ac i weithredu mewn partneriaeth, gyda'r nod o reoli a chyfyngu ar effeithiau'r argyfyngau hinsawdd a natur:

• Adfer a diogelu natur — Creu cyfleoedd i gymunedau ailgysylltu ag adferiad natur a chefnogi'n weithredol.
• Mynd i'r afael â gwastraff yn y ffynhonnell — Blaenoriaethu lleihau gwastraff cyn ailddefnyddio, ailgylchu ac adfer.
• Datgarboneiddio adeiladau a gweithrediadau — Lleihau'r defnydd o ynni a dŵr, gan wneud mannau yn fwy cynaliadwy.
• Trawsnewid teithio a thrafnidiaeth — Cyflymu'r newid i deithio carbon isel tra'n sicrhau bod y seilwaith angenrheidiol ar waith.

Peilot Prosiect Bwyd Llanilltud Fawr

Nod y prosiect yw gwella mynediad at fwyd a mynd i’r afael â materion rhyng-gysylltiedig yn Llanilltud Fawr, ardal wledig yn y Fro. Mae'r partneriaid yn cydweithio i helpu pobl yn Llanilltud Fawr i gael pryd da o fwyd bob dydd drwy wella mynediad at fwyd ac ymwneud â materion eraill sy'n aml yn gysylltiedig â hynny. Mae'r partneriaid yn gweithio i gyflawni camau wedi'u cydgynhyrchu drwy'r prosiect sy'n seiliedig ar ymchwil, gwybodaeth gan arbenigwyr lleol a gwaith ymgysylltu â'r cyhoedd. Yn sgil cais llwyddiannus i Gronfa Pobl a Lleoedd y Loteri, mae £98,702 wedi'i ddyfarnu i fwrw ymlaen â chamau i gefnogi sefydlu hwb canolog a fydd yn rhoi cyngor ac yn cyfeirio pobl i dderbyn cymorth ehangach sy'n aml yn gysylltiedig â mynediad at fwyd, ee, buddaliadau, hawliadau, iechyd meddwl a thai, i dreialu gwasanaeth pantri bwyd symudol, ac i sefydlu ymgyrch gyfathrebu i godi ymwybyddiaeth ynghylch y gefnogaeth sydd ar gael a meithrin ysbryd cymunedol.

Bydd camau gweithredu o fewn y prosiect hwn yn ein helpu i fynd i’r afael â nifer o faterion a nodwyd yn yr asesiad lles gan gynnwys annhegwch, mynediad i wasanaethau a materion sy’n codi / gwaethygu oherwydd yr argyfwng costau byw. Bydd y gwaith hwn yn cefnogi cyflawni pob un o'r 3 Amcan, gyda'r camau'n effeithio ar Bro sy'n fwy Cyfartal a Chysylltiedig â Bro sy'n fwy Iach ac Egnïol yn enwedig. Mae'r prosiect hwn hefyd yn cyfrannu at waith i fynd i’r afael â thlodi bwyd gan gydnabod y cysylltiadau agos â iechyd a llesiant amgylcheddol.

Ceir rhagor o wybodaeth am y prosiect ar wefan Bwyd y Fro

Y Siarter Teithio Llesol

Lansiwyd Siarter Teithio Llesol Bro Morgannwg ym mis Hydref 2019. Mae’n dod â'r BGC, partneriaid y sector cyhoeddus a'r trydydd sector ynghyd i ddatblygu ymagwedd teithio llesol a chynaliadwy ar draws Bro Morgannwg. Drwy'r Siarter, cytunodd sefydliadau i weithio tuag at 14 o ymrwymiadau allweddol dros dair blynedd. Mae’r ymrwymiadau’n cynnwys gwaith ar themâu fel beicio, cyfathrebu ac arweinyddiaeth a thrafnidiaeth gyhoeddus. Mae'r gwaith hwn wedi cael ei ddatblygu gan Grŵp Siarter Teithio Llesol y Fro. Yn dilyn y cynnydd da a wnaed gan bartneriaid tuag at gwblhau Siarter Lefel 1, datblygwyd Siarter Lefel 2 mwy heriol. Mae’r Siarter Lefel 2 yn adlewyrchu’r angen parhaus am gamau gweithredu cydgysylltiedig i gefnogi teithio iach a chynaliadwy ac mae’n cynnwys ymrwymiadau mwy ymestynnol i’w cyflawni dros gyfnod o ddwy flynedd.

Mae'r newid i ddulliau teithio dros y degawdau diwethaf wedi cyfrannu at ostyngiad sylweddol mewn gweithgarwch corfforol, sydd yn ei dro'n gysylltiedig â chynnydd i'r risg o salwch, gan gynnwys clefyd cardiofasgwlaidd, canser a diabetes. Mae trafnidiaeth ffordd yn ffactor o bwys sy'n cyfrannu at lygredd niweidiol yn yr aer, ac mae'n gyfrifol am oddeutu 1,000 o ddamweiniau sy'n achosi anafiadau difrifol neu farwolaeth bob blwyddyn yng Nghymru. Mae nifer o’r effeithiau andwyol o ganlyniad i drafnidiaeth ar y ffordd yn cael mwy o effaith mewn cymunedau mwy difreintiedig, gan gyfrannu at wneud annhegwch iechyd yn waeth. Teimlir llawer o effeithiau andwyol trafnidiaeth ffordd i raddau mwy mewn cymunedau mwy difreintiedig, gan gyfrannu at yr anghydraddoldeb iechyd sy'n bodoli eisoes. Yn yr un modd, mae'r cynnydd mewn perchnogaeth ceir personol yn gysylltiedig â chynnydd mewn llygryddion CO2. Drwy weithio i newid dulliau teithio a lleihau cyfanswm y drafnidiaeth gallwn fynd i'r afael â llawer o'r problemau hyn yn uniongyrchol. Bydd y gwaith hwn yn cyfrannu at ein Hamcani n i fod yn fwy iach ac egnïol, ac i fod yn fwy cydnerth a gwyrdd.

Ceir rhagor o wybodaeth am y prosiect ar y wefan Teithio Llesol Cymru.

Gwirfoddoli/ Gwerth yn y Fro

Sefydlwyd y prosiect i annog a chefnogi gwirfoddoli yn y Fro ochr yn ochr ag ehangu’r cynllun gwirfoddoli Bancio Amser blaenorol y mae Adran Tai'r Cyngor wedi bod yn ei gynnal ers 2018. Yn wreiddiol, nid oedd y Cynllun Bancio Amser ond ar gael i denantiaid Cyngor y Fro, ac ar ôl gweld ei fanteision roedd y BGC wedi bod yn awyddus i'w ehangu. Yn anffodus, roedd pandemig Covid-19 wedi achosi oedi i'r gwaith, ond mae'r momentwm bellach wedi cynyddu ynghyd â dyhead i adeiladu ar y cynnydd mewn gwirfoddoli a welwyd mewn ymateb i'r pandemig.

Dyma nodau'r prosiect:

• Annog pobl i wirfoddoli, yn enwedig y rhai nad ydynt wedi gwirfoddoli o'r blaen ac/neu sy'n dod o gymuned ddifreintiedig.
• Hyrwyddo a thyfu'r cynllun Bancio Amser lleol newydd 'Gwerth yn y Fro', a elwid gynt yn Amser Tyfu Ennill, ledled y Fro.

Mae'r gwaith hwn yn helpu i ymdrin â materion sy'n ymwneud ag anghydraddoldebau yn ein cymunedau drwy ganolbwyntio ar rai o gymunedau difreintiedig ac ar fanteision hysbys gwirfoddoli, gan gynnwys cynyddu hyder, dysgu sgiliau newydd, gwella llesiant ac ehangu'r posibilrwydd am swydd. Defnyddiwyd cyllid o Gronfa'r Blynyddoedd Cynnar ac Atal Iechyd Cyhoeddus Cymru i gefnogi datblygiad y prosiect hwn.

Bydd y camau hyn yn helpu i gyflawni pob un o’r 3 Amcan drwy gynnig cyfleoedd gwirfoddoli gwyrdd, drwy'r canlyniadau cadarnhaol, corfforol a meddyliol posibl yn sgil gwirfoddoli, a thrwy helpu pobl i deimlo mwy o gysylltiad â gwirfoddolwyr eraill a'r cymunedau y maent yn gwirfoddoli ynddynt. Bydd y gwaith hwn yn helpu i gefnogi'r trydydd sector ac yn hyrwyddo cyfleoedd i wirfoddoli drwy gydnabod y manteision lluosog i unigolion a’n cymunedau.

Bro Ddiogelach

Mae'r Bartneriaeth Bro Ddiogelach yn cydweithio i wneud Bro Morgannwg yn amgylchedd mwy diogel, fel bod preswylwyr, gweithwyr ac ymwelwyr yn gallu byw'n rhydd rhag trosedd ac anhrefn a rhag ofn troseddau. Mae’r Bartneriaeth yn derbyn cyllid gan Gomisiynydd yr Heddlu a Throseddu a Llywodraeth Cymru i gynllunio ymatebion diogelwch cymunedol sy'n briodol i'r ardal leol. Partneriaeth rhwng y canlynol yw Bro Ddiogelach:

• Cyngor Bro Morgannwg
• Heddlu De Cymru
• Y Gwasanaeth Prawf Cenedlaethol
• Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro
• Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru
• Cynrychiolaeth o'r Trydydd Sector

Mae Strategaeth Diogelwch Cymunedol 2020-2023 yn canolbwyntio ar ymddygiad gwrthgymdeithasol, cam-drin domestig, cydlyniant cymunedol ac ymgysylltu â’r gymuned. Fodd bynnag, mae'r strategaeth yn ddogfen fyw felly bydd yn ymateb yn weithredol i unrhyw faterion cymunedol eraill sydd angen sylw gan y bartneriaeth. Mae gwaith wedi dechrau i ddatblygu Strategaeth newydd a fydd yn cyd-fynd ag Amcanion Llesiant a blaenoriaethau’r BGC, yn enwedig yr amcan i greu Bro sy'n fwy cyfartal a chysylltiedig.

Bwrdd Partneriaeth Rhanbarthol Caerdydd a'r Fro

Mae’r Bwrdd Partneriaeth Rhanbarthol (BPRh) yn cynnwys Cyngor Bro Morgannwg, Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro, Cyngor Caerdydd, Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru, y trydydd sector a’r sector annibynnol a chynrychiolwyr gofalwyr.

Nod y BPRh yw gwella iechyd a llesiant y boblogaeth a gwella'r modd y darparir gwasanaethau iechyd a gofal, drwy sicrhau bod pobl yn derbyn y cymorth cywir, ar yr adeg gywir, yn y lleoliad cywir.

Cafodd y BPRh ei sefydlu yn sgil Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 i sicrhau bod byrddau iechyd lleol, awdurdodau lleol a'r trydydd sector yn cydweithio i ddarparu gwasanaethau, gofal a chymorth sy'n bodloni anghenion pobl sy'n byw yng Nghaerdydd a'r Fro. Mae'r BPRh yn cynnal Asesiadau o Anghenion y Boblogaeth (AAB) yn rheolaidd i sicrhau bod pobl yn derbyn y cymorth cywir, ar yr adeg gywir, yn y lleoliad cywir. Mae'r BPRh yn defnyddio'r AAB yn sail ar gyfer ei waith ac er mwyn integreiddio gwasanaethau yn y ffordd orau i:

• Bobl hŷn ag anghenion cymhleth a chyflyrau hirdymor, gan gynnwys dementia
• Pobl ag anableddau dysgu
• Gofalwyr di-dâl, gan gynnwys gofalwyr ifanc
• Gwasanaethau Cymorth i Deuluoedd
• Plant ag anghenion cymhleth oherwydd anabledd neu salwch

Bydd gwaith y BPRh a'i flaenoriaethau i Ddechrau'n Dda, Byw'n Dda a Heneiddio'n Dda yn cydfynd â gwaith y BGC, ac yn cyfrannu at gyflawni pob un o'r 3 Amcan Llesiant.

Ceir rhagor o wybodaeth am BPRh yma.

Prifddinas-Ranbarth Caerdydd

Mae Prifddinas-Ranbarth Caerdydd (PRC) yn cynnwys y 10 ardal awdurdod lleol yn Ne Ddwyrain Cymru: Bro Morgannwg, Blaenau Gwent, Pen-y-bont ar Ogwr, Caerffili, Caerdydd, Merthyr Tudful, Sir Fynwy, Casnewydd, Rhondda Cynon Taf a Thorfaen.

Mae PRC yn gweithio i drawsnewid yr economi, y tirlun busnes a'r potensial am ffyniant cynhwysol ar dras De Ddwyrain Cymru. Rhaglen gydweithredol yw'r Fargen Ddinesig sydd wedi ymrwymo i fod yn gatalydd ar gyfer llwyddiant cynaliadwy ar draws y rhanbarth, a'i nod yw gwneud gwahaniaeth drwy:

• Feithrin economi gynhwysol lle nad oes neb wedi'i adael ar ôl 
• Meithrin ac ysbrydoli arloesedd yn ein busnesau, ein gwasanaethau cyhoeddus a'n heconomïau sylfaenol
• Paru ein huchelgeisiau economaidd â pholisïau cymdeithasol blaengar

Gyda ffocws cryf ar ynni a’r amgylchedd a rhaglenni gwaith allweddol sy'n ymwneud â thrafnidiaeth, cyflogaeth a sgiliau, bydd PRC yn cyfrannu at yr Amcanion o greu Bro sy'n fwy cydnerth a gwyrdd a Bro sy'n fwy cyfartal a chysylltiedig. Yn benodol, mae’r cynigion ynni ar gyfer y safle yn Aberddawan yn gyfle mawr i’r Fro.

Ceir rhagor o wybodaeth am Brifddinas-Ranbarth Caerdydd yma

Rheoli Asedau

Mae partneriaid ar draws y BGC yn gweithio gyda’i gilydd i gynorthwyo’r gwaith o ddatblygu dull integredig ynglŷn â’r ystad sector cyhoeddus yn seiliedig ar ddealltwriaeth a rennir o faterion ystadau cyfredol ar draws y sector cyhoeddus. Mae’r gwaith yn cynorthwyo’r ymdrech i ddarparu gwasanaethau’n well a nodi cyfleoedd ar gyfer cydweithio / cydgysylltu sy’n cwmpasu adeiladau a daliadau tir y partneriaid sy’n aelodau o’r BGC.

Mae Grŵp Newid Hinsawdd a Rheoli Asedau y BGC yn cydweithio i gyflawni’r ymrwymiadau yn y Siarter Argyfwng Hinsawdd ond hefyd i ystyried materion strategol ar draws ystâd y sector cyhoeddus. Ceir nifer o enghreifftiau o gydleoli gwasanaethau ar draws Bro Morgannwg a bydd y gwaith hwn yn parhau â’r gwaith sy’n cael ei wneud ar sail ranbarthol (drwy grŵp rhanbarthol Ystadau Cymru Caerdydd a’r Fro).

Mae’r gwaith hwn yn cyfrannu at yr Amcanion Llesiant o greu Bro sy'n fwy cydnerth a gwyrdd a Bro sy'n fwy cyfartal a chysylltiedig. Bydd gwaith y grŵp hwn yn helpu i wella mynediad at wasanaethau, ac mae'r aelodaeth yn cynnwys cynrychiolwyr o Gynghorau Tref a Chymuned a Gwasanaethau Gwirfoddol Morgannwg, gan sicrhau bod y dysg a'r mewnwelediad a rennir hefyd o fudd i sectorau eraill.